Ozonosfer ya da ozon tabakası, stratosferin üst kısmında bulunan ve Güneş’ten gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını engelleyen koruyucu tabakaya deniyor.

Bu tabakanın zarar görmemesi oldukça önemli, çünkü Güneş’ten gelen ve son derece ölümcül olan UV-B ve UV-C ışınları bu tabaka sayesinde engelleniyor. Ancak Dünya’dan salınan kimyasal gazlar nedeniyle ozon tabakası sürekli olarak inceliyor.

Orman yangınlarının ozona etkisi

Son orman yangınlarından çıkan dumanlar, dünyanın 1987’den beri iyileştirmek için çok çalıştığı ozon tabakasının iyileşmesini yavaşlatıyor ve hatta tersine çeviriyor.

Ozon tabakası, gezegenimizin Güneş radyasyonu tarafından kavrulmasını engelleyen stratosferin çok önemli bir parçasıdır.

Bozulmadan kalması tüm bitki ve hayvanların sağlığı için önemlidir, ancak kloroflorokarbonlar (CFC’ler) adı verilen sentetik kirleticilerin tarihsel kullanımı sayesinde, Antarktika’nın hemen üzerinde, Dünya’nın atmosferik zırhında büyük ve eski bir delik var.

1987’de kloroflorokarbonları yasaklayan uluslararası bir anlaşma sayesinde, ozondaki delik giderek küçülüyordu.

2021’de Antarktika’nın üzerindeki delik, Avustralya’da 60 milyon dönümlük bitki örtüsünü yakan yıkıcı mega yangınlardan bir yıl sonra yeniden büyümeye başladı.

Avustralya’nın son mega yangınları üzerine yapılan yeni bir araştırma, stratosferdeki duman parçacıklarının ozon tabakasını bir yıldan uzun bir süre boyunca inceltebileceğini buldu.

1 milyon ton duman atmosfere salındı

2019/2020 Avustralya yangınları atmosfere bir milyon tondan fazla duman saldı. Ancak bilim insanlarının ozondaki deliğin hızla büyüdüğünü fark etmesi Ağustos 2020’ye kadar sürdü .

Araştırmacılar, duman parçacıklarının ozon deliğini kabaca 2,5 milyon kilometrekare genişlettiğini tahmin ediyor. Bu genişleme, bir önceki yıla göre yüzde 10 daha fazla.

Onlarca yıldır ozon tabakasının incelmesi üzerinde çalışan MIT’ten iklim bilimcisi Susan Solomon, “2020’deki Avustralya yangınları, bilim topluluğu için gerçekten bir uyarıydı.” diyor.

Sadece son 20 yılda, insanlık tarihindeki en büyük dört orman yangını her iki yarımkürede de meydana geldi.

Rusya’daki 2003 Sibirya Tayga yangınları, şimdiye kadar kaydedilen en büyük yangınlardı ve 55 milyon dönüm kül oldu. Daha yakın tarihli Avustralya orman yangınları ikinci sırada yer alıyor.

Solomon ve meslektaşları, orman yangını dumanının stratosferdeki nitrojen dioksit seviyelerinin düşmesine neden olabileceğini ve sonuçta ozonun kimyasal olarak incelmesine neden olan domino etkisini başlattığını ortaya çıkardı.